Przedmiotem podstawowej działalności Instytutu jest:
- Prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych dla wielu sektorów przemysłu.
- Przystosowanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych do potrzeb praktyki.
- Wdrażanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych.
Do zakresu działania Instytutu należy:
1. Prowadzenie i doskonalenie badań naukowych oraz prac rozwojowych w zakresie:
a) procesów wydobywczych i przeróbczych w górnictwie, dotyczących:
- innowacyjnych systemów mechanizacji procesów technologicznych,
- nowatorskich rozwiązań technicznych,
b) automatyzacji i robotyzacji procesów technologicznych w górnictwie oraz w innych sektorach gospodarki, w tym dotyczących:
- systemów mechatronicznych,
- układów sterowania, diagnostyki i monitorowania systemów mechanizacyjnych,
c) mechanizacji procesów produkcyjnych i transportowych,
d) doskonalenia technologii i urządzeń ochrony środowiska,
e) prowadzenia badań laboratoryjnych i eksploatacyjnych, w aspekcie funkcjonalności, niezawodności, ergonomii i bezpieczeństwa pracy oraz ochrony środowiska.
2. Przystosowanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych do potrzeb praktyki, w tym:
a) realizacja usług o charakterze badawczym,
b) przetwarzanie danych związanych z prowadzonymi badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi,
c) opracowywanie ekspertyz naukowo-technicznych.
3. Wdrażanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych.
W związku z prowadzoną działalnością podstawową Instytut:
1. Upowszechnia wyniki badań naukowych i prac rozwojowych poprzez:
a) organizację sympozjów, wykładów, odczytów i konferencji,
b) organizację targów, wystaw i kongresów,
c) seminaria naukowe i otwarte szkolenia
2. Wykonuje badania i analizy oraz opracowuje opinie i ekspertyzy w zakresie prowadzonych badań naukowych i prac rozwojowych.
3. Opracowuje oceny dotyczące stanu i rozwoju poszczególnych dziedzin nauki i techniki oraz sektorów gospodarki, które wykorzystują wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, oraz w zakresie wykorzystywania w kraju osiągnięć światowej nauki i techniki.
4. Prowadzi działalność normalizacyjną, aprobacyjną i certyfikacyjną.
5. Prowadzi działalność w zakresie informacji naukowej, wynalazczości oraz ochrony własności przemysłowej i intelektualnej, a także wspierającej innowacyjność przedsiębiorstw.
6. W związku z prowadzonymi badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi tworzy prototypy i modele badawcze oraz prowadzi walidację metod badawczych, pomiarowych.
7. Prowadzi działalność wydawniczą związaną z prowadzonymi badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi.
Instytut realizuje swoje statutowe zadania w sposób bezstronny i niezależny, co deklaruje w ustanowionej Polityce bezstronności.
Instytut w swoim działaniu zapewnia zachowanie bezstronności, obiektywności oraz poufności.
W celu budowania zaufania do wszystkich działań Instytutu na bieżąco prowadzona jest identyfikacja i analiza wszelkich zagrożeń wynikających z zakresu działania Instytutu.