Przedmiotem podstawowej działalności Instytutu jest:

1. Prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych dla wielu sektorów przemysłu.
2. Przystosowanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych do potrzeb praktyki.
3. Wdrażanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych.

Do zakresu działania Instytutu należy:

1. Prowadzenie i doskonalenie badań naukowych oraz prac rozwojowych w zakresie:

a) procesów wydobywczych i przeróbczych w górnictwie, dotyczących:

• innowacyjnych systemów mechanizacji procesów technologicznych,
• nowatorskich rozwiązań technicznych,

b) automatyzacji i robotyzacji procesów technologicznych w górnictwie oraz w innych sektorach gospodarki, w tym dotyczących:

• systemów mechatronicznych,
• układów sterowania, diagnostyki i monitorowania systemów mechanizacyjnych,

c) mechanizacji procesów produkcyjnych i transportowych,

d) doskonalenia technologii i urządzeń ochrony środowiska,

e) prowadzenia badań laboratoryjnych i eksploatacyjnych, w aspekcie funkcjonalności, niezawodności, ergonomii i bezpieczeństwa pracy oraz ochrony środowiska.

2. Przystosowanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych do potrzeb praktyki, w tym:

a) realizacja usług o charakterze badawczym,

b) przetwarzanie danych związanych z prowadzonymi badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi,

c) opracowywanie ekspertyz naukowo-technicznych.

3. Wdrażanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych.

W związku z prowadzoną działalnością podstawową Instytut:

1. Upowszechnia wyniki badań naukowych i prac rozwojowych poprzez:

a) organizację sympozjów, wykładów, odczytów i konferencji,

b) organizację targów, wystaw i kongresów,

c) seminaria naukowe i otwarte szkolenia

2. Wykonuje badania i analizy oraz opracowuje opinie i ekspertyzy w zakresie prowadzonych badań naukowych i prac rozwojowych.

3. Opracowuje oceny dotyczące stanu i rozwoju poszczególnych dziedzin nauki i techniki oraz sektorów gospodarki, które wykorzystują wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, oraz w zakresie wykorzystywania w kraju osiągnięć światowej nauki i techniki.

4. Prowadzi działalność normalizacyjną, aprobacyjną i certyfikacyjną.

5. Prowadzi działalność w zakresie informacji naukowej, wynalazczości oraz ochrony własności przemysłowej i intelektualnej, a także wspierającej innowacyjność przedsiębiorstw.

6. W związku z prowadzonymi badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi tworzy prototypy i modele badawcze oraz prowadzi walidację metod badawczych, pomiarowych.

7. Prowadzi działalność wydawniczą związaną z prowadzonymi badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi.

Instytut  realizuje swoje statutowe zadania  w sposób bezstronny i niezależny,  co deklaruje w ustanowionej Polityce  bezstronności.

Instytut w swoim działaniu zapewnia zachowanie bezstronności, obiektywności oraz poufności.
W celu budowania zaufania do wszystkich działań Instytutu  na bieżąco prowadzona jest identyfikacja i analiza wszelkich zagrożeń wynikających z zakresu działania Instytutu.